عید نوروز سرآغاز طراوت طبیعت و جوان شدن جهان و تازه شدن فضای زندگی طبیعی انسان است. نوروز جشن بالندگی طبیعت، جشن آغازی دوباره و جشن ایرانیان کهن است. مورخان نوروز را جشن همگانی در فرهنگ ایران و بین النهرین و آیین نوروزی را یک سنت کهن می دانند که بنابه احتمال زیاد این جشن از هزاره سوم پیش از میلاد یعنی پنج هزار سال پیش در ایران رایج بوده است. البته باید گفت نوروز تنها یک جشن نیست زیرا اگر چنین می بود بسیار پیش از این در طوفان حوادث روزگار ناپدید می شد و امروز تنها نامی از آن باقی می ماند.

  نوروز از اساطیر ایرانی ریشه گرفته و از نخستین بافت های فرهنگی مردم است که از نسلی به نسلی دیگر منتقل شده است. مردم معتقدند که نوروز از آن دست آیین هایی است که با فرهنگ ایرانی زاده شده و تا امروز در تاروپود زندگی مردم به حیات خود ادامه داده است و در این میان هیچگاه پیوند خود را با مردم از دست نداده است.

   ظهور اسلام و برخورد مسالمت آمیز آن با سایر ادیان و آیین ها از جمله اعتقادات مذهبی و ملی ایرانیان موجب شد که مراسم و آداب مربوط به نوروز از جامعه اسلامی رخت برنبندد. با مسلمان شدن ایرانیان، نوروز اندک اندک با اعتقادات اسلامی آمیخته شد.

   ضمن اینکه اسلام هم از نوروز با عناوین مختلف به نیکی یاد کرد، در تعالیم اسلامی از ربیع و بهار که سرآغاز سال نو می باشد به عنوان یاد کرد رستاخیز سخن به میان آورده است: اذا جاء الربیع فذکروا ذکرانشوراً یعنی هنگامی که بهار آمد پس یاد کنید قیامت را.

   حضرت علی(ع) در قسمتی از نامه معروف خود به مالک اشتر درباره رعایت رسوم و آیین های مردم تأکید کرده می فرمایید: (( آداب پسندیده ای را که بندگان این ملت به آن عمل کردن و ملت اسلام با آن پیوند خورده و رعیت با آن اصلاح شدن بر هم مزن...))

  درست است که اخبار و احادیث از نوروز به عنوان عید نامبرده است اما دین مبین اسلام مانند برخی آداب و سنن تاریخی که جنبه طبیعی و آموزنده دارند و برای آن فلسفه عقلایی و اجتماعی مطرح می شود؛ در اینجا به تعدادی از روایات و برخی از برخوردهای ائمه معصومین با نوروز اشاره می کنیم:

1- علامه مجلسی حدیثی از امام صادق(ع) در مورد نوروز نقل می کند؛ امام(ع) می فرمودند: امروز روزی است که خداوند عهد ازل(پیمان جاودانه) را با مردم بست، روزی است که نخستین بار خورشید بدرخشد و باد بوزیدو...، روزی است که کشتی نوع بر کوه جودی نشست؛ روزی است که جبرئیل بر پیامبر فرود آمد، روزی است که حضرت پیامبر(ص)، علی(ع) را بر شانه بلند کرد تا بتهای کعبه را سرنگون ساخت، روزی است که دستور داد مردم با علی(ع) بیعت کنند.روز است که مردم برای بار دوم پس از مرگ عثمان با علی(ع) ایرانیان آن را نگاه داشتند.

2- عبدالصمد بن علی، روایتی از جد خود درباره حضرت رسول اکرم(ص) نقل می کند:((در نوروز جامی سیمین، پر از حلوا برای پیامبر هدیه آوردند، آن حضرت پرسید این چیست؟ گفتند امروز روز نوروز است، حضرت پرسید نوروز چیست؟ گفتند عید بزرگ ایرانیان است ؛ حضرت فرمودند: کاش هر روز بر ما نوروز بود.

3- منقول است که افراد ایرانی به حضرت علی بن ابیطالب(ع) جامهای سیمین خبیص( خرمایی که با روغن

آغشته شده باشد) هدیه دادند. حضرت پرسید این چیست؟ گفتند: این هدایای نوروز است. حضرت فرمودند: هر روز نوروز ماست و خبیص را میل کردند و به حاضران دادند و جامها را در میان مسلمین تقسیم کردند.

4- علامه مجلسی از امام صادق(ع) نقل می کند: در این روز (نوروز) فرشته وحی بر حضرت محمد(ص) نازل شد و پیام پیامبری به وی داد.

5- از امام صادق(ع) نیز حدیثی نزدیک به حدیث بالا(شماره 1 ) با اندکی تغییر آمده است که : نوروز روزی است که خداوند در آن از بندگان خویش پیمان گرفته است که او را عبادت کنند و هرگز برای خداوند متعال هیچ چیزی را شریک قرار ندهند....

6- معلی بن خنیس که فردی موثق است می گوید: (( روز نوروز خدمت امام صادق(ع) رفتم. فرمودند معلی آیا می دانی امروز چه روزی است؟ عرض کردم؟ عجم ( غیر عرب) امروز را بزرگ می داند و تبریک می جویند وبرای همدیگر هدیه می فرستد؛ امام فرمودند: به بیت عتیق(کعبه) سوگند می خورم که نوروز از زمان قدیم است.

نوروز روزی است که در عالم خداوند از بندگانش پیمان گرفت که او را بپرستند و مشرک نشوند و ایمان به پیغمبران و حجج و ائمه بیاورند. روزی است که آفتاب تایید و هوا که موجب حیات است وزیدن گرفت و زمین خلق شد. جبرئیل بر پیامبر نازل شد. روزی است که قائم ما (عج) و ولا? امر ظاهر شوند و روزی است که قائم(عج) بردجال غالب می گردد و کناسه کوفه او را دار می زنند . هیچ نوروزی نیست که ما اهل بیت، انتظار فرج نداشته باشیم چون از روزهای ما و شیعیان ماست. عجم احترام شما را نگه داشتند و شما ضایع کردید.))

7- امام صادق(ع): ((در آغاز فروردین آدم آفریده شده و آن روز فرخنده ای است برای خواستن نیازها و برآورده شدن آرزوهاو... ))

8-  پیامبر اکرم(ص) : اگر می توانید هر روزتان را نوروز کنید. یعنی هر روز در راه خدا به یکدیگر هدیه بدهید و با یکدیگر پیوند برقرار کنید.

9- پیامبر اکرم(ص) : ذکر خدا را یکی از کارهای نوروز می داند و می فرماید: ((اعیاد خود را با یاد و ذکر عظمت خدا زینت دهید.))

10- امام صادق(ع) نیز می فرمایند: جشن نوروز برای آفریده شدن آدمیان است.

نویسنده:ایرج یارمحمدی

کارشناس ارشد الهیات اداره کل تبلیغات اسلامی استان همدان